Zdrowotne skutki ekspozycji na wysokie temperatury – raport autorstwa dr Katarzyny Broczek

Zmiany klimatu skutkują ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, w tym długotrwałymi i silnymi falami upałów w regionach o tradycyjnie umiarkowanym klimacie. Fala upałów to wydłużony okres niezwykle gorącej pogody, nie ma jednak jednej przyjętej definicji, a w badaniach naukowych stosuje się wiele wskaźników ekspozycji na ciepło.

Fizjologiczny proces termoregulacji jest złożony i opiera się na mechanizmach ośrodkowych (mózgowych) i obwodowych: jest to  głównie pocenie się i rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry. Dodatkowo starzenie się jako proces fizjologiczny może zmniejszać skuteczność i zdolność kontroli ciepła, czyniąc ze starszych osób populację wrażliwą na ciepło.

Upały są postrzegane jako poważny i rosnący problem zdrowia publicznego, a nadmierna ekspozycja na ciepło przyczynia się do wzrostu zachorowalności i śmiertelności na całym świecie. Ryzyko niekorzystnych skutków ekspozycji na ciepło zależy od wielu czynników, w tym wieku, chorób współistniejących, czynników środowiskowych, społecznych i ekonomicznych. Następstwa stresu cieplnego zależą także od nasilenia i czasu trwania narażenia i mogą mieć całą gamę objawów: od łagodnych do zagrażających życiu. Skutki zdrowotne upałów obejmują obrzęki cieplne (obrzęki nóg), potówki, skurcze cieplne, omdlenia (prawie omdlenia lub omdlenia), wyczerpanie cieplne i udar cieplny. Przegrzanie często wiąże się z odwodnieniem i zaburzeniami równowagi elektrolitowej. Choroby przewlekłe występujące u większości osób starszych przyczyniają się do podatności na narażenie na ciepło, a stres cieplny może powodować zaostrzenie wielu schorzeń. Adaptacja do wysokich temperatur jest jednym z mechanizmów ograniczania chorób związanych z upałem. Ćwiczenia i aktywność fizyczna wykonywana w gorącym środowisku stwarzają szczególne wyzwania dla rezerwy fizjologicznej.

Bardzo istotne jest zatem podnoszenie świadomości na temat chorób związanych z upałami i strategii profilaktycznych, zwłaszcza dotyczących grup szczególnie wrażliwych (np. osób starszych) wśród pracowników służby zdrowia, wrażliwych populacji. Istotne jest wypracowanie rozwiązań opartych na lokalnej, krajowej i międzynarodowej współpracy zwłaszcza na poziomie środowisk miejskich. Zmiana klimatu wymaga intensywnych badań, aby lepiej zrozumieć wyzwania związane z narażeniem na ciepło i opracować skuteczne strategie minimalizowania ryzyka dla Ziemi i jej mieszkańców.